Tokom aprila 1992. godine jedinice Teritorijalne odbrane BiH uspješno su blokirale kasarne JNA, ali su se sve strane trudile da izbjegnu direktni sukob. Ipak, već 1. maja situacija se pogoršala. Granatiranje Sarajeva je pojačano, a zabilježena su i intenzivna kretanja vojnih formacija JNA u i oko grada.
Tog dana agresorske snage su ušle u centar Vogošće, dok su Visoko i Breza također bili izloženi napadima. Kao odgovor, Teritorijalna odbrana BiH je blokirala komandu Druge vojne oblasti JNA na Bistriku, pokušavajući spriječiti širu operaciju.
Pakleni plan
Dana 2. maja situacija kulminira. Oko podne, jedinice Teritorijalne odbrane iz Starog Grada ulaze u Dom JNA na pregovore. Međutim, potpukovnik JNA Bogoje Božinovski puca i ubija borca Asafa Hadžića, što izaziva žestok oružani sukob i predaju pripadnika JNA u toj zgradi.
Istovremeno, tri kolone JNA — sa tenkovima, transporterima i kamionima — kreću ka centru Sarajeva. Jedna od njih prelazi most kod Skenderije i dolazi nadomak zgrade Predsjedništva BiH. Cilj je bio jasan: zauzeti ključne institucije i izvesti vojni udar, čime bi se slomila kičma odbrane države.
No, tome se suprotstavlja herojski otpor jedinica specijalne policije MUP-a RBiH, Teritorijalne odbrane, Patriotske lige i Zelenih beretki. Naoružani slabije, ali vođeni odlučnošću, branioci Sarajeva pogađaju oklopna vozila preciznim protivoklopnim projektilima i zaustavljaju kolonu.
Na Bistriku, gdje je bila smještena komanda Druge vojne oblasti JNA, general Milutin Kukanjac naređuje pokret specijalnih jedinica iz Vojne bolnice prema Skenderiji. No, i taj pokušaj je osujećen — improvizovano oružje Nusreta Šišića Dede pogađa jedno borbeno vozilo i zaustavlja napredovanje.
Druga jedinica, pod komandom pukovnika Milana Šuputa, kreće kroz Dobrovoljačku ulicu i dolazi do Pošte kod mosta Čobanija. Tamo dolazi do zapaljenja zgrade Pošte, čime hiljade Sarajlija ostaju bez telefonske veze. Ipak, i ta kolona je uskoro zaustavljena. Specijalci JNA su se zabarikadirali u podrumu BKC-a, ali su se sljedećeg jutra predali, a zarobljeni su zajedno sa Šuputom od strane jedinica TO BiH, predvođenih Dževadom Topićem.
Otmica predsjednika Izetbegovića
U pozadini žestokih borbi, desio se i dramatičan događaj koji je dodatno uzdrmao javnost. Predsjednik Predsjedništva BiH Alija Izetbegović, koji se upravo vratio iz Lisabona sa mirovnih pregovora, zarobljen je po slijetanju na sarajevski aerodrom. Odveden je u kasarnu JNA u Lukavici, a vijest o njegovoj otmici je šokantno objavljena uživo tokom Dnevnika na TV BiH.
Sljedećeg dana, 3. maja, pokrenuti su pregovori o razmjeni. Zahvaljujući posredovanju kanadskog generala Lewisa MacKenzieja, dogovorena je razmjena: Izetbegović za generala Kukanjca i pripadnike komande JNA. Do razmjene je došlo u Dobrovoljačkoj ulici, ali je tom prilikom, usljed oružanog incidenta, poginulo šest pripadnika JNA. Taj događaj decenijama je bio predmet političkih manipulacija, no međunarodni sud u Hagu je utvrdio da je kolona bila legitiman vojni cilj.
I sam general Kukanjac, koji je bio svjedok tog dana, godinama kasnije je govorio o pokušajima medijskih manipulacija u Srbiji:
“U toj Dobrovoljačkoj ulici poginulo je šest osoba od 261. Te laži koje su prosute oko Dobrovoljačke nešto je najsramnije što se može čuti…”
Propali državni udar
Prema brojnim svjedočenjima, JNA i političke strukture iz Beograda su planirale zauzimanje Sarajeva, postavljanje Fikreta Abdića za predsjednika i prisiljavanje na kapitulaciju RBiH. Taj plan se raspao tog 2. maja zahvaljujući odlučnosti i hrabrosti branioca.
U napadu JNA na Sarajevo toga dana poginulo je 35 pripadnika agresorskih snaga, a oko 200 ih je zarobljeno. Dvanaest dana kasnije, 14. maja, Druga vojna oblast JNA je preimenovana u Vojsku Republike Srpske — i tako je simbolično i stvarno ugašena ideja o “jugoslovenskoj i narodnoj” vojsci.
U konačnici, 2. maj je bio dan kada su građani Sarajeva i branioci Bosne i Hercegovine rekli “ne” vojnom puču, “ne” agresiji, i “da” slobodi i nezavisnosti. Bio je to početak jedne od najdužih opsada u modernoj historiji — 1.425 dana izolacije, granatiranja i borbe za život. No, tog dana, Sarajevo je ostalo uspravno. I s njim, Bosna i Hercegovina.
Danas se sjećamo hrabrosti svih koji su stali na put agresiji 2. maja 1992. godine. Njihova žrtva osigurala je da Bosna i Hercegovina opstane kao nezavisna država, a njihov herojski otpor ostaje vječno upisan u historiju.
Klix.ba
